Haluksy czyli paluch koślawy (Hallux valgus) to zmiana ustawienia palucha stopy, polegająca na odchyleniu jego osi w stronę palca drugiego. Paluchowi koślawemu towarzyszą często inne deformacje samego palucha, pozostałych palców oraz całego przodostopia.
Objawy haluksów
- poszerzenie przodostopia z zauważalną zmianą kierunku ustawienia palucha, (odchylenie osi palucha w stronę palca drugiego nazywa się ustawieniem koślawym),
- ograniczenie zakresu ruchu u podstawy palucha, połączone z dolegliwościami bólowymi
- dolegliwości bólowe w okolicy podstawy palucha bez zmiany jego ustawienia
- bolesny, czasami zaczerwieniony stan zapalny kaletki okolicy stawu śródstopno-palcowego palucha,
- dolegliwości bólowe okolicy podeszwowej przodostopia
- ustawienie młotkowate lub szponiaste od drugiego do piątego palców stopy
- konflikt zdeformowanych części stopy z obuwiem
- nieestetyczny wygląd stopy
Wskazania
Wskazaniem do leczenia operacyjnego stóp z deformacją paluchów i innych części przodostopia są wszystkie wyżej wymienione objawy, jeśli nie poddają się leczeniu nieoperacyjnemu.
Diagnostyka przedoperacyjna
Diagnostyka przedoperacyjna haluksów obejmuje dokładny wywiad odnośnie ogólnego stanu zdrowia, okoliczności i czasu powstania deformacji stóp, dotychczasowego leczenie oraz badanie ortopedyczne.
Uzupełnieniem badania lekarskiego jest zdjęcie rentgenowskie stóp w pozycji grzbietowo-podeszwowej i bocznej na stojąco oraz niekiedy w pozycji skośnej. Badanie lekarskie uzupełniane jest o podstawowe badania laboratoryjne i elektrokardiograficzne (EKG). W przygotowaniu do operacji może zachodzić konieczność wykonania konsultacji lekarzy innych specjalności.
Przygotowanie do operacji
- przez 6 godzin poprzedzających operacje nie wolno jeść i pić
- przyjęcie stale stosowanych leków należy ustalić indywidualnie z lekarzem
- zalecana kąpiel stóp
Rodzaje operacji paluchów koślawych i palców młotkowatych stóp
Opisano wiele typów operacji deformacji stóp w zależności od przyczyny i rodzaju odchyleń. Najczęściej wykonuje się operacje polegające na:
- usunięciu zmienionych zapalanie kaletek okolicy podstawy palucha
- uwolnieniu przykurczów w stawach palucha i pozostałych palcach stóp
- osteotomii jedno lub wielopoziomowe I kości śródstopia
- osteotomii paliczków palucha
- osteotomii kości śródstopia i paliczków palców od II do V
- plastyki i resekcje stawów śródstopno-palcowych i stawów palców
- artrodezy (usztywnienie) stawów stóp
- przecięciu, transpozycji i wydłużenia ścięgien
- usunięciu powstających w procesie zwyrodnieniowym wyrośli kostnych
Znieczulenie
Celem znieczulenia jest zapewnienie choremu bezbolesnego, pozbawionego stresu a co najważniejsze bezpiecznego przebycia czasu operacji. Przygotowaniem do znieczulenia jest badanie i rozmowa z lekarzem anestezjologiem poszerzona o wypełnienie ankiety dotyczącej stanu zdrowia. W tym czasie lekarz anestezjolog poznaje oczekiwania pacjenta odnośnie znieczulenia. Jest to też okazja dla chorego do zadania pytań odnośnie premedykacji czyli przygotowania do operacji samego znieczulenia i okresu pooperacyjnego.
Rodzaj znieczulenia wybierany jest w zależności od stanu zdrowia chorego, zakresu planowanej operacji i czasu jej trwania oraz indywidualnych oczekiwań chorego. Stopy najczęściej operuje się w znieczuleniu przewodowym lub ogólnym. Znieczulenie przewodowe to podanie leków znieczulających do przestrzeni podpajęczynówkowej lub zewnątrzoponowej kręgosłupa. Znieczulenie ogólne polega na uśpieniu chorego na czas wykonywania operacji stóp. Stosuje się też łączenie wielu metod znieczulenia.
Czas operacji
Czas operacji jednej stopy zależy w znacznej mierze od jej zakresu, średnio waha się od 45 minut do 3 godzin.
Czas pobytu w szpitalu
Chory zgłasza się do szpitala w dniu operacji. Pobyt pooperacyjny zależy od rodzaju wykonanej operacji stóp. Po operacjach na tkankach miękkich chory może opuścić szpital w około 4 do 6 godzin po operacji. W przypadku gdy operacja dotyczy układu kostnego co wykonuje się znacznie częściej, chory musi pozostać 1 do 2 dni w szpitalu. Podczas ustalania rodzaju i zakresu operacji stóp omawia się przewidywany czas obserwacji szpitalnej pooperacyjnej.
Rekonwalescencja poszpitalna
W bezpośrednim okresie pooperacyjnym zakazuje się lub ogranicza używanie operowanej kończyny. W zależności od wybranej metody leczenia operacyjnego stosuje się (lub nie) unieruchomienie gipsowe. Od pierwszych dni po opuszczeniu szpitala prowadzi się ćwiczenia pozbawionych unieruchomienia stawów. W leczeniu pooperacyjnym stosuje się profilaktykę przeciwzakrzepową w postaci iniekcji z heparyny niskocząsteczkowej. Zalecane jest stosowanie schładzających okładów, które zmniejszają dolegliwości bólowe bez konieczności stosowania leków oraz przyspieszają proces gojenia. Szwy niewchłanialne usuwa się po około 10 do 14 dniach.
Halluksy- rehabilitacja po operacji
Po operacjach paluchów koślawych stóp (haluksów) ustala się indywidualny program rehabilitacji. Program zależy od przyczyny dolegliwości oraz metody zastosowanego leczenia operacyjnego. Obciążanie stóp zależy od metody leczenia oraz zastosowania implantów. Sposób zespolenia kości po dokonanych osteotomiach wyznacza czas obciążania kończyn. Program obejmuje stosowanie unieruchomienia z jednoczesnym wykonywaniem ćwiczeń stawów nieobjętych unieruchomieniem. Większość ćwiczeń można wykonać samodzielnie w warunkach domowych. W określonych przypadkach może zaistnieć potrzeba pomocy fizjoterapeuty.