Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, charakteryzujący się bardzo dużą skłonnością do wczesnych przerzutów. Co gorsza, rozwinięty jest od stosunkowo odporny na leczenie, jednak we wczesnym stadium jest w pełni wyleczalny. Czerniak jest jednym z trzech typów raka skóry, zaraz obok raka płaskonabłonkowego oraz podstawnokomórkowego. Powstaje on z melanocytów, które są komórkami odpowiadającymi za produkcję melaniny – pigmentu skóry.
Nowotwór ten w 90% pojawia się na skórze w obrębie tzw. pieprzyków, jednak może również pojawić się w miejscach, w których występują komórki barwnikowe. Zaliczamy do nich:
- wnętrze gałki ocznej
- jamę ustną
- błonę śluzową narządów płciowych
- krtań
- przełyk
- żołądek
- jelita
Kto jest szczególnie narażony na rozwój czerniaka?
Na rozwój czerniaka szczególnie narażone są osoby, które:
- mają jasną karnację (im jaśniejsza tym większe ryzyko)
- mają liczne zmiany barwnikowe
- w dzieciństwie i młodości często doświadczały oparzeń słonecznych
- nadmiernie się opalają
- przebyły czerniaka lub przebył go któryś z członków rodziny
Czerniak a opalanie
Nie od dziś wiadomo, że czerniak kojarzy nam się głównie z nadmierną ekspozycją na promienie słoneczne. Podczas wakacji, wczasów oraz na urlopach bardzo chętnie korzystamy z kąpieli słonecznych.
Niestety wiele osób zapomina wówczas o odpowiedniej ochronie przed szkodliwym promieniowaniem UV. Tyczy się to również opalania na solarium. Już 10 minutowy seans pod lampą dostarcza nam tyle samo promieni ile cały dzień spędzony na plaży w słoneczną pogodę.
Jak wygląda czerniak?
Czerniak (wywodzący się z melanocytów) to najbardziej złośliwa postać nowotworu skóry. Rozprzestrzenia się w niezwykle szybkim tempie, ma skłonności do wczesnych przerzutów, a dodatkowo w zaawansowanym stadium jest wyjątkowo oporny na leczenie.
Czerniak powierzchowny jest najczęściej spotykaną formą tego nowotworu. Obejmuje on głównie powierzchnię skóry, a dopiero w dalszym etapie rozwoju rozprzestrzenia się do głębszych tkanek skórnych.
Czerniak powstały z plamy soczewicowatej przyjmuje postać różnorodnych plam na skórze, zazwyczaj w kolorze brązowym. Jest to jedna z najłagodniejszych form tego nowotworu. Inaczej jest w przypadku, gdy zmieniona tkanka przyjmuje charakter guzka znajdującego się pod powierzchnią skóry. Jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ w takiej sytuacji nowotwór od początku ma tendencje do naciekania w głąb skóry co znacznie utrudnia jego usunięcie.
Co ciekawe, rak skóry może atakować również paznokcie. Jest to jednak bardzo trudne do wykrycia. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się niewielkiej plamki pod paznokciem, która zanika wraz ze wzrostem paznokcia. Zmiany często mylone z krwiakiem mogą być jednak początkiem rozwijającego się czerniaka.
Zdjęcia czerniaka
Kliknij, aby przejść do sekcji:
Zdjęcia czerniaka na dłoni
Zdjęcia czerniaka na plecach i tułowiu
Zdjęcia czerniaka na kończynach dolnych
Zdjęcia czerniaka na twarzy
Zdjęcia czerniaka na dłoni
Czerniaki znajdujące się na dłoniach to zazwyczaj czerniaki LMM. Wywodzą się one z plam soczewicowatych. Nieregularne plamy w późniejszym etapie przekształcają się w guza. Problem czerniaka LMM dotyczy głównie pacjentów między 60 a 70 rokiem życia.
Zdjęcia czerniaka na dłoni
Czerniak akralny (z ang. ALM – acral lentiginous melanoma) to czerniak wywodzący się z plam soczewicowatych, które umieszczone są na kończynach. Ten rodzaj nowotworu występuje najczęściej u osób między 60 a 70 rokiem życia i zlokalizowany jest na stopach, palcach oraz dłoniach. Wraz z rozwojem, z nieregularnej plamy przekształca się w guza.
Zdjęcia czerniaka na palcu
Jest to zmiana atypowa (dysplastyczna, z ang. dysplastic nevus, DN) o nieregularnych granicach i zmiennym kolorze. Zmiany te mogą występować zbiorczo lub pojedynczo. Zespół zmian dysplastycznych znany jest również jako nietypowe zmiany kliniczne. Jeżeli występował on w rodzinie, wówczas ryzyko zachorowania zwiększa się nawet o 50%.
Zdjęcia czerniaka na kciuku i paznokciu
Na zdjęciu widzimy znaczną deformację płytki paznokciowej, spowodowaną postępującym procesem nowotworowym. Jest to tzw. czerniak akralny stanowiący od 5 do 10 procent wszystkich czerniaków. Nieregularne zabarwienie płytki paznokcia może być pierwszym, kluczowym objawem rozwoju tego raka.
Zdjęcia czerniaka na plecach i tułowiu
Czerniaki na plecach i tułowiu mogą przyjmować różnorodne kształty, kolory i tekstury. Wszelkie nowo powstałe zmiany jak i te stare zmieniające swój rozmiar bądź kształt, powinny zostać dokładnie zbadane przez lekarza.
Zdjęcie czerniaka szerzącego się powierzchniowo
Zmiana ta została zdiagnozowana jako powierzchniowe rozpowszechnianie czerniaka złośliwego szerzącego się powierzchniowo (z ang. superficial spreading melanoma, SSM). Wszystkie cechy tego znamienia, takie jak chropowate krawędzie czy wielobarwność są typowe dla nowotworu i klasyfikowane powinny być jako zmiany złośliwe. SSM stanowi nawet do 70% podtypów czerniaka. Zmiany te mogą pojawić się w dowolnym miejscu na ciele. Rozpoznawane są zazwyczaj w wieku 30 – 50 lat, u mężczyzn głównie na tułowiu, u kobiet – na nogach. Ciemno zabarwiona plama w ostatecznej formie przyjmuje postać guza. Aż 1/3 tych nowotworów powstaje z istniejących już zmian.
Zdjęcie czerniaka – znamię pigmentowe
Ukazane znamię pigmentowe to znamię wrodzone. Ma ono zmienioną barwę i delikatnie nieregularną granicę. Wrodzone znamiona mogą mieć różne rozmiary i kształty. Zaleca się ich profilaktyczne usuwanie w okresie dorastania.
Zdjęcie czerniaka – zmiany dysplastyczne
Te znajdujące się na pośladkach znamię to zmiany dysplastyczne określane mianem nietypowych. Ten konkretny przypadek został zdiagnozowany jako znamię wrodzone. Zmiany dysplastyczne mogą występować w grupach lub pojedynczo.
Zdjęcie czerniaka – rozwinięta postać czerniaka guzkowatego
Na zdjęciu przedstawiona jest ostateczna forma czerniaka guzkowego (z ang. nodular melanoma, NM). Charakteryzuje się on nieregularną powierzchnią oraz nakrapianym, czerwonym zabarwieniem. Czerniak ten swoim wyglądem przypomina ranę. Czerniak guzkowaty najczęściej diagnozowany jest po 60 roku życia. Swoim obszarem występowania obejmuje głównie tułów, szyję i głowę. Na jego rozwój dwa razy bardziej narażeni są mężczyźni.
Zdjęcie czerniaka – plecy pokryte zmianami dysplastycznymi
Ukazane na zdjęciu plecy pokryte są licznymi zmianami dysplastycznymi (DN). Występują one u 5 – 10% populacji. Zespół zmian dysplastycznych powoduje zwiększenie ryzyka wystąpienia czerniaka aż o 50%.
Zdjęcie czerniaka guzkowatego
Przedstawiona fotografia ukazuje czerniaka guzkowego. Charakterystyczną cechą jest ciemne zabarwienie oraz wypukła, guzkowata struktura i nieregularne granice. Guzki te często są owrzodzone a w okolicy zmiany brakuje pigmentu.
Zdjęcie czerniaka – czerniak złośliwy SSM
Zmiana ze zdjęcia została zakwalifikowana jako czerniak złośliwy szerzący się powierzchniowo. Charakterystycznymi cechami jest wielobarwność, złożoność oraz chropowatość krawędzi. Ten typ zmian stanowi do 70% klinicznych podtypów czerniaka. Najczęściej diagnozowany jest do 50 roku życia.
Zdjęcie czerniaka guzkowatego NM
Na fotografii przedstawiony jest ostateczny wygląd czerniaka guzkowego. Charakterystyczną cechą jest tutaj guzkowaty kształt, czerwone zabarwienie zmiany oraz wygląd przypominający ranę. Jest to zmiana złośliwa występująca najczęściej po 60 roku życia, która znacznie częściej występuje u mężczyzn.
Zdjęcie czerniaka szerzącego się powierzchniowo
Na zdjęciu widzimy pigmentową zmianę skórną, która została sklasyfikowana jako czerniak SSM. Nowotwór ten przyjmuje kształt pieprzyka o zróżnicowanym kształcie, chropowatych krawędziach oraz ma wiele barw. Może on pojawić się w dowolnym miejscu na ciele, dotyczy zazwyczaj ludzi między 30 a 50 rokiem życia.
Zdjęcie czerniaka guzkowego na plecach
Na plecach pacjenta widać zaawansowane stadium czerniaka guzkowatego. Powierzchnia guza wygląda na bardzo zniszczoną, przypomina ranę o martwiczym wyglądzie. Tego typu guzkom często towarzyszą owrzodzenia, a w okolicy samej zmiany nowotworowej wyraźnie brakuje pigmentu.
Zdjęcia czerniaka na kończynach dolnych
Czerniaki kończyn dolnych pochodzą m.in. z plam soczewicowatych jak i ze znamion wrodzonych. Co ciekawe, czerniaki na nogach dotyczą głównie kobiet. Czerniaki złośliwe szerzące się powierzchniowo (z ang. superficial spreading melanoma, SSM) stanowią do 70% klinicznych podtypów czerniaka i dotyczą zazwyczaj osób w wieku 30 – 50 lat.
Zdjęcie czerniaka na prawej stopie pacjenta
Znamię znajdujące się na stopie pacjenta zostało zdiagnozowane jako czerniak akralny. Ten typ czerniaka wywodzi się z plam soczewicowatych. Nowotwór ten w ostatecznej formie przyjmuje postać guzka, a zmiany pojawiają się najczęściej na dłoniach, palcach i stopach.
Zdjęcie czerniaka – wygląd po zabiegu usunięcia zmian nowotworowych
Zdjęcie ukazuje stopę pacjenta po operacyjnym usunięciu zmiany nowotworowej jakim był czerniak akralny.
Zdjęcie czerniaka guzkowego
Zmiana na nodze pacjenta została zakwalifikowana jako czerniak guzkowy NM (z ang. nodular melanoma). Ten rodzaj nowotworu skóry przyjmuje ciemnobrązowe ubarwienie, ma nieregularne granicę i strukturę guzka. Pojawia się głównie u osób po 60 roku życia..
Zdjęcie czerniaka SSM na lewej łydce
Znamię na łydce pacjentki to czerniak szerzący się powierzchniowo SSM. Na zdjęciu widać zszycie po wykonanej biopsji. Warto zauważyć, że ponad 30% tego typu czerniaków powstaje z istniejących już zmian, które mogą być zlokalizowane na całym ciele. Na jego rozwój szczególnie narażone są kobiety.
Zdjęcie czerniaka szerzącego się powierzchniowo
Przedstawiona na zdjęciu zmiana to czerniak szerzący się powierzchniowo SSM. Ma on chropowate krawędzie, jest zróżnicowany i wielobarwny. Może przyjmować postać wielu okręgów. Stanowi on nawet do 70% klinicznych podtypów czerniaka i może pojawić się w dowolnym miejscu na ciele.
Zdjęcie czerniaka szerzącego się powierzchniowo na prawej nodze
Fotografia przedstawia finalny wygląd zmiany zdiagnozowanej jako czerniak szerzący się powierzchniowo. Cechy takie jak chropowate krawędzie czy wielobarwność powinny wzbudzić naszą czujność. Czerniak SSM stanowi bowiem nawet do 70% wszystkich klinicznych podtypów czerniaka.
Zdjęcie czerniaka obejmującego paluch
Na zdjęciu widzimy duży palec lewej stopy, zajęty zmianami nowotworowymi. Zostały one zdiagnozowane jako czerniak akralny, wywodzący się z plam soczewicowatych. Czerniak ten ma nieregularne marginesy, zmianami obejmuje również łożysko paznokcia. Występuje zazwyczaj między 60 a 70 rokiem życia, objawia się głównie na dłoniach i stopach.
Zdjęcie czerniaka na lewej pięcie
Na lewej pięcie pacjenta zlokalizowany jest czerniak akralny. Zmiany ALM stanowią od 5 do 10 procent wszystkich czerniaków złośliwych. Zmiana ta z początku przyjmuje kształt nieregularnej plamy, aby w finalnym stadium przyjąć formę guzka.
Zdjęcie czerniaka na lewej pięcie
Na dużym palcu pacjenta widać zmiany nowotworowe. Jest to czerniak akralny ALM, który w ostatecznej formie przyjmuje formę guzka. Co ciekawe, nowotwór ten lokalizuje się głównie na palcach, dłoniach i stopach.
Zdjęcia czerniaka na twarzy i szyi
Czerniak zlokalizowany na twarzy bądź szyi oprócz utraty zdrowia, powoduje wyjątkowy defekt estetyczny. Jego leczenie jest stosunkowo skomplikowane i może obfitować w powstawanie różnego rodzaju blizn.
Zdjęcie czerniaka zlokalizowanego na szyi
Zdjęcie przedstawia zajętą zmianami nowotworowymi skórę szyi. Jest to czerniak LMM, wywodzący się z plamy soczewicowatej. Ma on nieregularny kształt plamy/guzka oraz ciemny kolor. Czerniak LMM stanowi do 15% wszystkich przypadków czerniaka złośliwego. Najczęściej pojawia się u pacjentów po 70 roku życia.
Zdjęcie czerniaka wokół oka wywodzącego się z plamy soczewicowatej
Skóra wokół prawego oka pacjentki ma wyraźne zmiany chorobowe. Jest to czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej zwany również czerniakiem LMM. Nowotwór ten ma nieregularne granice oraz niejednorodną barwę. Stanowi od 10 do 15 procent wszystkich czerniaków złośliwych.
Zdjęcie czerniaka LMM w obrębie wargi
Fotografia przedstawia uszkodzoną skórę w obrębie wargi. Zmiany te zostały sklasyfikowane jako czerniak LML, wywodzący się z plamy soczewicowatej. Posiada on nieregularne granice, ciemny kolor i nieregularny kształt plamy bądź guzka. Jest rozpoznawany głównie u osób po 70 roku życia.
Zdjęcie czerniaka w obrębie lewego oka
Widoczne w obrębie lewego oka zmiany to czerniak LMM, wywodzący się z plamy soczewicowatej. Występuje on głównie u osób po 70 roku życia. Charakteryzuje się długą fazą wzrostu, ma nieregularne granice i niejednorodne zabarwienie.
Zdjęcie czerniaka LMM w obrębie oka i policzka
Przedstawione zmiany w obrębie oka i policzka to czerniak LMM. Towarzyszą mu owrzodzenia, nieregularne granice oraz niejednorodna barwa. Nieleczona plama w ostatecznej formie przeradza się w guzek.
Zdjęcie czerniaka w obrębie policzka
Na policzku pacjentki widać znaczne zmiany skórne, wyglądające na owrzodzoną ranę. Jest to czerniak LMM o bardzo ciemnej barwie, nieregularnym kształcie i nieregularnych zmianach. Nowotwór ten stanowi do 15% wszystkich przypadków czerniaka złośliwego.
Autorzy udostępnionych zdjęć: Carl Washington, M.D., Emory Univ. School of Medicine; Mona Saraiya, MD, MPH
Rozpoznanie czerniaka
Rozpoznanie czerniaka nie jest takie proste. Nowotwór ten we wczesnym stadium może być mylony z naturalnymi, niegroźnymi zmianami barwnikowymi. Czerniak niestety nie zostanie stwierdzony na podstawie badań krwi. Jedyną skuteczną metodą diagnostyki jest usunięcie znamienia z zapasem zdrowej skóry i poddanie wycinka analizie histopatologicznej.
W przypadku zauważenia na swojej skórze nowych zmian lub starych znamion zmieniających swój kształt i kolor, powinniśmy bezwzględnie udać się na wizytę do dermatologa. Specjalista ten na pewno zbada zmiany w powiększeniu za pomocą dermatoskopu.
W celu zdiagnozowania czerniaka, konieczne jest wycięcie zmienionej skóry i przebadanie jej pod kątem histopatologicznym.
Reguła ABCD
Pod tym pojęciem kryje się skala, pozwalająca na rozpoznanie czerniaka. Nazwa podchodzi od pierwszych liter cech w języku angielskim, które są pierwszymi niepokojącymi objawami tego nowotworu.
A – asymetria (asymetry) – ocena zmiany skórnej pod względem kształtu i struktur
B – odgraniczenie od skóry zdrowej (border) – sposób w jaki znamię odgraniczone jest od skóry zdrowej
C – barwa (color) – punkt przyznawany jest w momencie, gdy znamię przyjmuje następujące barwy: jasnobrązową, ciemnobrązową, białą, czarną, szaroniebieską, czerwoną
D – obecność innych struktur (different) – punk przyznawany jest w momencie, gdy pojawiają się: siatki barwnikowe, ciałka skupione, kropki barwnikowe, smugi gałązkowate, obszary bezstrukturalne.
W zależności od ilości przyznanych punktów, wyróżnia się zmiany łagodne, zmiany podejrzane i zmiany wysoce podejrzane.
Leczenie czerniaka
W przypadku czerniaka niezwykle ważna jest profilaktyka. Im wcześniej rozpoznany zostanie nowotwór, tym większe są szanse na jego wyleczenie. Szczególnie uważne powinny być osoby o jasnej cerze oraz te, u których w rodzinie występował czerniak.
Mając na uwadze fakt, iż czerniak ma tendencje do dawania wczesnych przerzutów, wraz ze zmianą usuwane są też najbliższe węzły chłonne. Stosowane jest wówczas chirurgiczne usuwanie zmian chorobowych, jednak w niektórych przypadkach stosowane jest też wypalanie laserem. Należy wówczas pamiętać, że wypalonej tkanki nie można przebadać histopatologicznie.
Czerniaki większe niż jeden milimetr, a większe niż dwa określane są drugim stadium rozwoju. Podczas niego, zaatakowana została skóra właściwa, jednak nowotwór nie dotarł jeszcze do niższych warstw. Wówczas rokowania wynoszą ok. 70%. Pozostałe w organizmie komórki rakowe mogą utrzymywać się, nawet gdy biopsja węzłów chłonnych nic nie wykazała.
Jeżeli mamy do czynienia z trzecim stadium czerniaka, wówczas szanse na powodzenie leczenia znacznie maleją. Co gorsza, o wiele bardziej prawdopodobny jest nawrót choroby. Oprócz wycięcia zmian i węzłów chłonnych stosuje się również chemioterapię oraz radioterapię (często są one łączone).
Zalecenia co do metody leczenia ustala wówczas lekarz onkolog.