Żylaki (choroba żylakowa) występują u 1,8% kobiet i u 1,1% mężczyzn w wieku 30-39 lat. Częstość występowania żylaków nóg wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy 20,7% kobiet i 24,2% mężczyzn powyżej 70. roku życia. W Polsce częściej żylaki kończyn dolnych występują u kobiet.
Choroba żylakowa powoduje dolegliwości obiektywne, jak obrzęk, przebarwienia, wypryski i owrzodzenia. Wiąże się z zagrożeniem wystąpienia poważnych powikłań, jak zapalenie żył powierzchownych, zakrzepica układu żył głębokich czy zatorowość płucna.
Powoduje także wystąpienie poważnego defektu kosmetycznego.
Leczenie zmian żylakowych może być zachowawcze lub operacyjne. Taką decyzję podejmuje lekarz flebolog. W przypadku rozwiniętej choroby żylakowej jedynie chirurgiczne usuwanie żylaków pozwala na uzyskanie właściwego efektu terapeutycznego i kosmetycznego.
Żyły nóg – prawidłowe działanie
Układ żylny kończyn dolnych składa się z żył powierzchownych i głębokich, połączonych żyłami przeszywającymi oraz ujściem żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej. Żyły głębokie kończyn dolnych przebiegają podpowięziowo i w podwójnej liczbie towarzyszą równoimiennym tętnicom. Żyły powierzchowne przebiegają w tkance podskórnej. Towarzyszą im włókna nerwów czuciowych i naczynia chłonne. U zdrowego człowieka około 90% krwi z kończyny dolnej odpływa do serca żyłami głębokimi, a tylko 10% układem powierzchownym.
W momencie skurczu mięśni podczas ruchów kończyną następuje wzrost ciśnienia wewnątrz pochewek powięziowych do 200 mm Hg. Wyciska ono krew z małych żył w obrębie mięśnia, a także z większych żył przebiegających między powięziami. Krew przechodzi przez zastawki żylne, które nadają jej odpowiedni kierunek. W czasie rozkurczu mięśni ciśnienie w żyłach spada, jednak wydolne zastawki uniemożliwiają cofanie się krwi. W ten sposób żyły głębokie mają okresowo niskie ciśnienie, co sprawia, że zasysają krew z małych żył mięśniowych oraz z żył powierzchownych. Prawidłowy odpływ krwi z żył powierzchownych do głębokich zapewniają żyły przeszywające oraz ujścia żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej ze swoimi wydolnymi zastawkami.
Żylaki kończyn dolnych – dostępne metody leczenia
Istnieje wiele metod leczenia żylaków kończyn dolnych. Kliknij na interesujący Cię zabieg, aby dowiedzieć się więcej:
Żylaki kończyn dolnych
Żylaki nóg są to chorobowo zmienione żyły ze stałym workowatym lub wrzecionowatym poszerzeniem lub wydłużeniem, z utrwaloną niewydolnością zastawek żył powierzchownych i przeszywających. Występują częściej u kobiet. W 85% dotyczą układu żyły odpiszczelowej, w 15% żyły odstrzałkowej.
Najczęściej wymieniane czynniki odpowiedzialne za powstawanie żylaków to:
- dziedziczenie
- rasa (większa częstość występowania u rasy białej)
- nadwaga
- przebyte ciąże
- leczenie hormonalne
- typ aktywności (praca siedząca lub stojąca)
Żylaki kończyn dolnych – przyczyny
Obecnie najczęściej przedstawia się dwie teorie powstawania żylaków: hemodynamiczna oraz teoria niewydolności ściany żylnej:
Według teorii hemodynamicznej głównym czynnikiem powstawania żylaków jest ciśnienie hydrostatyczne w żyłach. Ciśnienie to ma powodować uszkodzenie zastawek oraz następowe rozszerzenie żył. Powstaje zwrotny przepływ strumienia krwi.
Teoria niewydolności ściany żylnej oparta jest na genetycznych uwarunkowaniach. Powstanie żylaków tłumaczy się zwyrodnieniem włókien kolagenowych i zanikiem komórek mięśniowych błony środkowej i zewnętrznej. Rozszerzenia żylakowe powodują uszkodzenie zastawek, co w konsekwencji daje cofanie się krwi.
W warunkach fizjologicznych krew płynie zawsze od żył powierzchownych do głębokich dwiema drogami: przez ujście żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej bądź też żyłami przeszywającymi. Ten przepływ krwi wspomagany jest przez pompę mięśniową (w momencie rozkurczu mięśni krew zasysana jest z żył powierzchownych do żył głębokich).
W przypadku uszkodzonych zastawek krew wciskana jest pod dużym ciśnieniem z żył głębokich do powierzchownych. Powstały refluks (cofania się krwi) powoduje nadciśnienie w żyłach powierzchownych, które może wzrosnąć do 200 cm H2O. Doprowadza to do powstawania rozszerzonych żył powierzchownych, czyli żylaków nóg.
Żylaki kończyn dolnych – stopnie zaawansowania choroby
W zależności od stopnia niewydolności układu żylnego wyróżnia się następujące stadia choroby żylakowej:
- Stopień 0 – brak dolegliwości klinicznych. Chorzy obciążeni wywiadem rodzinnym ze śladowo uwypuklającym się przez skórę pniem żyły odpiszczelowej
- Stopień I – postać lekka. Chorzy zgłaszają uczucie ciężkości kończyny, okresowe obrzęki okolicy kostek, nasilające się w godzinach popołudniowych. Pień żyły odpiszczelowej może być poszerzony
- Stopień II – postać średnio ciężka – wywiad jak w stopniu I. Poszerzenie żyły odpiszczelowej na długim odcinku. Rozległe żylaki podskórne, przebarwienie w okolicy kostek. Objawy przecieku zwrotnego w ujściu żył odpiszczelowej i odstrzałkowej potwierdzone badaniem Dopplera
- Stopień III – postać ciężka. Powikłania skórne związane z uszkodzeniem zastawek, rozległe żylaki, obrzęki
Żylaki nóg – diagnostyka
Lekarz kwalifikując pacjenta do operacji, winien wiedzieć, od jak dawna występują dolegliwości, czy ich pojawienie miało związek z przebytą ciążą, czy pacjent skarży się na obrzęki i kurcze goleni, czy w przeszłości miał objawy stanu zapalnego żył. Ważne jest także, czy pacjentka zażywa leki hormonalne (antykoncepcyjne).
Badając pacjenta, lekarz dokładnie ogląda przebieg żylaków, ocenia, czy nie ma obrzęków i przebarwień skórnych lub owrzodzeń, wykonuje szereg prób czynnościowych.
Niezmiernie ważne jest wykonanie badania USG Doppler z kolorowym znakowaniem przepływu. Pozwala ono ocenić stan żył głębokich oraz pokazuje miejsca, w których następuje cofanie się krwi.
Dzięki temu badaniu leczenie chirurgiczne jest bardziej precyzyjne i skuteczne.
Jakie są najczęstsze zalecenia w profilaktyce przeciwżylakowej?
Chory z niewydolnością układu żylnego powinien przestrzegać następujących zaleceń:
- spać z nieco uniesionymi kończynami dolnymi (15-20 cm powyżej poziomu)
- zapobiegać nadwadze (polecana jest dieta bogata w błonnik)
- unikać kontaktu kończyny z wysoką temperaturą (sauna, gorące kąpiele, solarium),
- zapobiegać długiemu staniu (korzystniejsze jest chodzenie
- stosować stopniową kompresoterapię (terapię uciskową) kończyn dolnych poprzez noszenie pończoch elastycznych
- uprawiać sport (chodzenie, pływanie, gimnastyka)
- w czasie ciąży również powinno się stosować profilaktyczną terapię uciskową
Jakie są najczęstsze powikłania żylaków kończyn dolnych?
Do najczęstszych powikłania żylaków kończyn dolnych należą:
- krwotoki z żylakowato zmienionych naczyń lub z loży owrzodzenia żylnego nawet przy tak małych uszkodzeniach mechanicznych, jak zadrapanie
- znaczne rozszerzenie żyły przy pionowej pozycji ciała spowodowane nadciśnieniem żylnym i gwałtownym naporem krwi na ścianę żyły
- zakrzepica powierzchowna, czyli stan zapalny żylaków pod postacią skrzepliny wewnątrz żylakowato zmienionej żyły, co klinicznie manifestuje się jako zgrubienie, zaczerwienienie i bolesność w jej przebiegu
- choroba zakrzepowo-zatorowa, która może stać się przyczyną zakrzepicy żylnej układu głębokiego lub zatorowości płucnej
Czy przewlekłą niewydolność żylną i żylaki kończyn dolnych można leczyć zachowawczo bez konieczności leczenia operacyjnego?
W początkowym okresie występowania przewlekłej niewydolności żylnej leczy się ją zachowawczo. Leczenie to polega na stosowaniu farmakoterapii, terapii uciskowej i sklerotyzacji.
Leczenie farmakologiczne jest stosowane w każdym etapie przewlekłej niewydolności żylnej i polega na uszczelnieniu naczyń krwionośnych oraz na zmniejszeniu lepkości krwi.
Stopniowa lub segmentowa terapia uciskowa w obrębie kończyn dolnych obniża podwyższone ciśnienie żylne, zmniejsza obrzęk, co jednocześnie zmniejsza uczucie ciężkości i dyskomfortu odczuwane przez chorego w dotkniętej chorobą kończynie.
Określono cztery stopnie ucisku w zależności od stopnia niewydolności żylnej. W tego rodzaju terapii stosuje się uciskowe podkolanówki, pończochy i rajstopy.
Sklerotyzacja natomiast polega na wstrzykiwaniu substancji płynnych do żylakowato zmienionych naczyń żylnych, wywołując podrażnienie błony wewnętrznej ściany naczynia, co powoduje zakrzepicę, zwłóknienie i zamknięcie jego światła.
